Artikull

Simptomat e çrregullimit bipolar

Arlind Fazliu

Çrregullimi bipolar përfshin një gamë të gjerë simptomash. Ato mund të ndahen në dy kategori kryesore: simptoma të depresionit e të manisë. Megjithatë, psikiatërit gjithashtu dallojnë simptoma të hipomanisë, ciklotimisë, si dhe gjendjeve të përziera.

Simptomat e zakonshme të çrregullimit bipolar

Simptomatologjia e episodeve të çrregullimit bipolar mund të jetë e ndryshme midis individëve. Njësoj, mund të ketë ndryshime të theksuara edhe në ashpërsinë, shpeshtësinë apo kohëzgjatjen e episodeve. Prandaj, është e rëndësishme që individët bipolarë të diagnostikohen saktë dhe të marrin trajtimin e duhur në mënyrë që të përmirësohet cilësia e jetës së tyre.

Sipas DSM-V, simptomat e depresionit përfshijnë:

  • Ndjenjë pikëllimi gjatë gati gjithë ditës, pothuajse çdo ditë, dëftuar qoftë nga vetë individi (p.sh., ndihet i trishtuar, i zbrazët, i pashpresë) apo vrojtuar nga të tjerët (p.sh., duket i përlotur)
  • Ulje të dukshme të interesit apo të kënaqësisë për të gjitha, ose pothuajse të gjitha, aktivitetet gjatë pjesës më të madhe të ditës, pothuajse çdo ditë (dëftuar nga vetë individi ose vërejtur përmes vëzhgimit)
  • Shtim apo humbje të konsiderueshme peshe pa mbajtur dietë (p.sh. një ndryshim prej më shumë se 5% të peshës trupore në një muaj) ose humbje apo rritje oreksi pothuajse çdo ditë.
  • Pagjumësi ose gjumë të tepërt pothuajse çdo ditë
  • Shqetësim (siklet) apo vonesë psikomotorike (të menduar apo lëvizje të ngadalta) pothuajse çdo ditë (e vëzhgueshme nga të tjerët, jo thjesht ndjenjë subjektive sikleti apo ngadalësimi)
  • Lodhje apo ulje energjie pothuajse çdo ditë
  • Të ndjerët i pavlerë apo fajtor gati çdo ditë (jo thjesht vetëkritikë apo ndjenja e fajit pse është sëmurur)
  • Rënie e aftësisë për të menduar apo për t’u përqendruar, ose pavendosmëri, pothuajse çdo ditë (dëftuar nga vetë individi apo e vërejtur nga të tjerët)
  • Mendime të shpeshta për vdekjen (jo thjesht frikë nga vdekja), ide të kohëpaskohshme për të kryer vetëvrasje pa ndonjë plan specifik, ose tentativë a plan specifik për t’u vetëvrarë.[1]
  • Symptoms of depression
    Edward Hopper, Summer Interior (1909)

    Simptomat e manisë, në anën tjetër, që janë pothuajse krejtësisht të kundërta nga ato të depresionit, përfshijnë:

  • Periudha të qëndrueshme me ngritje anormale humori dhe shtim energjie, që zgjasin të paktën katër ditë rresht si dhe që janë të pranishme pothuajse gjatë gjithë ditës
  • Rritje të madhe të vetëbesimit apo të ideve të madhështisë
  • Ulje të nevojës për gjumë (p.sh., të ndjerët i pushuar edhe pas vetëm tri orë fjetjeje)
  • Të qenit më fjalaman se zakonisht apo ndjenjë trysnie për të vazhduar të flasë
  • Të pasurit ide që rrjedhin shpejt apo mendime garuese
  • Shpërqendrim (pra, vëmendje që tërhiqet lehtë nga stimuj të jashtëm e të parëndësishëm), i dëftuar vetë apo i vërejtur nga të tjerët
  • Rritje të veprimeve pikësynuese, goal-directed (qoftë sociale, seksuale, apo profesionale) ose të sikletit psikomotorik (d.m.th., veprimeve pa ndonjë arsye apo pikësynim të caktuar)
  • Përfshirje të tepërta në aktivitete që mund të kenë pasoja të rënda (p.sh., blerje të shumta pa fre, pamaturi në marrëdhënie seksuale, apo investime të papeshuara mirë në biznes)[2]
  • Për më tepër, gjatë manisë një individ mund të përjetojë edhe simptoma të tjera më të rënda si psikozë (paranojë apo halucinacione), dhe ndryshim aq të madh humori, sa t’i duhet që të shtrohet në spital në mënyrë që të mos i bëjë dëm vetes apo të tjerëve. Ia vlen të shtojmë se këta individë mund të shfaqin edhe sjellje të tilla, si: shtim të kujdesit për pamjen e jashtme (p.sh., stilin e veshjes), interes për kumarin, alkoolin, apo drogat e tjera, siklet që shprehet me lëvizje të pakontrolluara si ecejaket apo biseda të shumta me njerëz të ndryshëm njëkohësisht etj.

    Symptoms of mania


    Hipomania dallon nga mania vetëm prej faktit se ajo nuk karakterizohet asnjëherë nga psikozat, si dhe nuk përbën një humor aq të rëndë sa për t’u shtruar në spital. Ciklotimia është po ashtu një formë e butë e bipolaritetit që karakterizohet nga të njëjtat simptoma si depresioni dhe hipomania, por me intensitet më të ulët. E njëjta gjë s’mund të thuhet për gjendjet e përziera, të cilat përbëjnë një prej gjendjeve më serioze të këtij çrregullimi.

    Gjatë një episodi me gjendje të përzier një individ përjeton simptoma të manisë apo hipomanisë dhe depresionit njëkohësisht apo njëra pas tjetrës në intervale shumë të shkurtra kohore. Të njohura nga Krepelini dhe të përshkruara në librin e tij, këto gjendje janë mjaft të përhapura te individët bipolarë.[3]DSM-IV episodet e përziera përcaktoheshin në kontekstin e tipit bipolar I dhe diagnostikoheshin nëse individi kishte simptoma të të dyja gjendjeve, manisë dhe depresionit, për të paktën shtatë ditë. Ky përkufizim u ndryshua në botimin e pestë të DSM-së (2013) ku u përcaktua se mjafton që një individ të shfaqë tri simptoma të poleve të kundërta që të klasifikohet si gjendje e përzier, mixed state. Bipolarët janë të prirur të kenë episode të përsëritura të të njëjtit lloj; kështu, ata që përjetojnë episode me gjendje të përziera shfaqin të njëjtat simptoma herë pas here.[4] Për fund, është e rëndësishme të ripërmendim se këto gjendje përbëjnë një rrezikshmëri shumë të lartë për vetëvrasje, ngaqë kombinimi i simptomave të depresionit (si p.sh. dëshira për të vdekur apo mendimet negative për veten) me ato maniake (si p.sh., veprime të pakontrolluara apo të nxitura nga një obsesion për të përmbushur një pikësynim) mund t’i japin një individi forcën dhe kurajën e mjaftueshme për të kryer vetëvrasje.

    Referencat

      [1][2] American Psychiatric Association. (2013). Bipolar and related disorders. In Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.)
      [3] Trede, K., Salvatore, P., Baethge, C., Gerhard, A., Maggini, C., & Baldessarini, R. J. (2005). Manic-depressive illness: Evolution in Kraepelin’s textbook, 1883-1926. Harvard Review of Psychiatry, 13, 155-178.
      [4] Muneer, A. (2017). Mixed States in Bipolar Disorder: Etiology, Pathogenesis and Treatment.Chonnam medical journal, 53(1), 1–13.